ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος & Περὶ τοῦ Ἐμφαινομένου Προσώπου

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ

❧ 
 

  Ὁ Πλούταρχος ἐγεννήθη ἐν Χαιρωνείᾳ Βοιωτίας περὶ τὸ 46 μ. Χ. / 822 μ. Ὀ. Γόνος παλαιᾶς ἀριστοκρατικῆς οἰκογενείας, ἔλαβε καλὴ παιδεία καὶ μαθήτευσε παρά τοῦ φιλοσόφου Ἀμμωνίου, ἀρχηγοῦ τότε τῆς πλατωνικῆς Ἀκαδημίας. Ταξίδευσε εἰς τὴν Αἴγυπτο καὶ τὴν Ἰταλία, ὅπου διεύρυνε τὶς γνῶσεις του καὶ συνανεστράφη ἐξέχουσες προσωπικότητες τῆς ἐποχῆς του. Συνεδέθη διὰ βαθιᾶς φιλίας μὲ τὸν φιλόσοφο Φαβωρῖνο καὶ τὸν Σόσσιο Σενεκίωνα, δισάκις ὕπατο ἐπὶ αὐτοκράτορος Τραϊανοῦ, τὸν ὁποῖον προσφωνεῖ εἰς πολλά του ἔργα.

  Ὁ ἴδιος προετίμησε νὰ ἐγκατασταθῇ μονίμως ἐν Χαιρωνείᾳ, περὶ τὸ 40^ον ἔτος τῆς ἠλικίας του, ὅπου ἐνυμφεύθη τὴν Τιμοξένα. Ἀπέκτησε τέσσερις υἱοὺς καὶ μία θυγατέρα, ποὺ ἀπεβίωσε σὲ νεαρὴ ἠλικία. Συμμετεῖχε εἰς τὰ κοινὰ καὶ ἀνέλαβε σημαντικὰ δημόσια ἀξιώματα, ὅπως τοῦ πρεσβευτῆ καὶ τοῦ ἐπωνύμου ἄρχοντος. Καθοριστικὴ ὑπήρξε ἡ σχέση του μὲ τὸ Δελφικὸ ἱερό, ὅπου ἔγινε ἱερεὺς τοῦ Ἀπόλλωνος. Περὶ τὸ ἔτος 95 μ.Χ. / 871 μ. Ὀ. τοῦ ἀπονεμήθη ἰσοβίως τὸ ἱερατικὸ ἀξίωμα, ἐνῶ κατόπιν τοῦ θανάτου του, περὶ τὸ 120 μ.Χ. / 901 μ. Ὀ., τοῦ ἀφιέρωσαν ἐπιγραμματικὸ μνημεῖο:

Δελφοὶ Χαιρωνεῦσιν ὁμοῦ Πλούταρχον ἔθηκαν
τοῖς Ἀμφικτιόνων δόγμασι πειθόμενοι.

  Εἶναι ὁ σημαντικότερος ἐκφραστὴς τοῦ μέσου πλατωνισμοῦ καὶ ἄφησε πλουσιώτατο συγγραφικὸ ἔργο, ἐκ τοῦ ὁποίου σώζεται τὸ ἕνα τρίτο. Συνέγραψε πολυάριθμες ἠθικὲς πραγματείες, τὰ Ἠθικά, καθὼς καὶ Παράλληλους Βίους, ὅπου παραβάλλει προσωπικότητες σπουδαίων Ἑλλήνων καὶ Ῥωμαίων, ἀνὰ ζεύγη. Ὁ Πλούταρχος ἐνδιαφέρεται κυρίως γιὰ τὴν ἠθικὴ διδασκαλία καὶ εἰς τοὺς Βίους ἀναδεικνύει περισσότερο τοὺς χαρακτῆρες τῶν ἀνδρῶν παρὰ τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα. Εἰς τὰ Ἠθικὰ ἀναπτύσσει θέματα φιλοσοφικὰ, θεολογικὰ, πολιτικὰ ἀποσκοπῶντας εἰς τὴν ἠθικὴ παραίνεση καὶ διδαχή. Μεταξὺ τῶν κορυφαίων θεολογικῶν του ἔργων εἶναι τὰ Περὶ τοῦ Εἶ ἐν Δελφοῖς, Περὶ τοῦ μὴ χρᾶν ἔμμετρον νὺν τὴν Πυθίαν, Περὶ τῶν ἐκλελειπότων χρηστηρίων, Περὶ τῶν ὑπὸ τοῦ θείου βραδέως τιμωρουμένων, Περὶ τοῦ Σωκράτους Δαιμονίου, καὶ τὸ σπουδαῖο Περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος ὅπου παρατίθεται ὁ πλήρης αἰγυπτιακὸς μύθος, ποὺ δὲν διασώζεται ἀλλοῦ τόσο λεπτομερῶς, καὶ ἀναπτύσσονται σημαντικὰ θεολογικὰ θέματα.

  Εἰς τὸ Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης πραγματεύεται φυσικὰ καὶ ἀστρολογικὰ ζητήματα, περιλαμβάνει τὶς ἀπόψεις τῶν ἀρχαίων μαθηματικῶν γιὰ τὴν φύση τῆς Σελήνης, τὶς ἡλιακὲς καὶ σεληνιακὲς ἐκλείψεις κ. ἄ. Μνημονεύει τὸν θαυμάσιο ἐπιστήμονα Ἀρίσταρχον Σάμιο, τὴν διδασκαλία του περὶ περιστροφῆς τῆς Γῆς γύρω ἀπὸ τὸν Ἥλιο καὶ τὴν δικαστική του περιπέτεια, ὅταν κατηγορήθη ἀπὸ τὸν στωικὸ Κλεάνθη γιὰ αὐτὴν του τὴν θέση καὶ ἀναγκάσθη νὰ μεταβῇ εἰς τὴν Αἴγυπτο, ὅπου καὶ ἐγκαταστάθη μονίμως. Ἐδῶ ἐπίσης ὑπάρχει ἡ πρώτη σωζόμενη ἱστορικὴ ἀναφορὰ ναυτικοῦ ταξιδιοῦ πρὸς τὴν Β. Ἀμερική, μὲ λεπτομερὴ περιγραφὴ τῆς θαλασσίας διαδρομῆς καὶ πολλῶν γεωγραφικῶν στοιχείων, ποὺ δὲν ἀφήνουν τὴν παραμικρὴ ἀμφιβολία γιὰ τὸ γνήσιο τῆς ἀφηγήσεως. Τὸ σύγγραμα αὐτὸ ἀποτελεῖ πολύτιμη ἱστορικὴ πηγὴ γιὰ τὸν σπουδαστὴ τῆς ἑλληνικῆς ἀστρολογίας.

  Γιὰ τὰ πρωτότυπα κείμενα χρησιμοποιήθη: TLG (Τhesaurus Lingua Graeca). Μεταφράσεις τῶν ἔργων αὐτῶν διαθέσιμες εἰς τὴν ἀγγλική

• α. Frank Cole Babbitt, Κλασικὴ Βιβλιοθήκη Loeb, 1936
• β. William W. Goodwin κ. ἄ., Boston, 1878
• γ. Charles William King, Κλασικὴ Βιβλιοθήκη Bohn, 1882

  Γιὰ τὴν παρούσα ἔκδοση, χρησιμοποιήθη κυρίως ἡ μετάφραση τοῦ Φρὰνκ Κ. Μπάμπιτ (Loeb, 1936). Ὅμως ἐπειδὴ τὰ ἔργα αὐτὰ εἶναι κορυφαίας θεολογικῆς σημασίας καὶ ἐπειδὴ ἡ ἀπόδοσή τους εἰς τὴν ἀγγλικὴ εἶναι ἀρκούντως δύσκολη, ἐπέλεξα νὰ χρησιμοποιήσω φράσεις ἀπὸ τὴν μετάφραση τοῦ Γκούντουιν πρὸς ἀντικατάσταση τῶν σημείων ὅπου ἡ ἀπόδοση τοῦ Μπάμπιτ δὲν εἶναι καὶ ἡ καλλίτερη δυνατή. Τὸ τελικὸ ἀποτέλεσμα εἶναι, νομίζω, πιστότερο πρὸς τὰ πρωτότυπα κείμενα. Γιὰ τὰ σχόλια χρησιμοποἰθη κυρίως ἡ ἔκδοση τοῦ Μπάμπιτ, καὶ μερικῶς τοῦ Γκούντουιν.