Ἡ Παρθένος

  Ἀκόμη καὶ ὅταν ἄρχισαν νὰ προσέχουν ὀλιγότερο τὸ δίκαιο ἐκείνη συνέχισε νὰ τοὺς συμβουλεύῃ ἀπὸ τὰ ὅρη ὅπου εἶχε ὑποχωρήσει, νὰ προσεύχονται καὶ νὰ εἶναι εὐσεβεῖς. Ὅταν ὅμως ἦλθε τὸ χάλκινο γένος, ποὺ πρῶτοι ἐφόνευσαν τὸν ἀροτῆρα βοῦ καὶ κατασκεύασαν χάλκινη μάχαιρα, κακοεργή, προτιμῶντας στάσεις καὶ πολέμους ἡ Δίκη τοὺς ἐμίσησε γιὰ τὴν παντελῆ τους ἀδικία καὶ ἐγκαταλείψασα τὴν γῆ ἀνῆλθε εἰς τὸν οὐρανό.

  Ἡ σχέσις τῆς γεωργίας μὲ τὸ δίκαιο καὶ τοὺς ἐκ θεῶν τιθέμενους θεσμοὺς ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους, ὑφίσταται ἀπ’ ἀρχαιοτάτων χρόνων. Ἡ μὲν Δίκη, ἡ ἀδιάφθορος κόρη ὡς πρὸς τὸ δικάζειν καὶ ἡ φέρουσα τὸν Κεραυνὸ τοῦ Διός, συσχετίσθη κυρίως μὲ τὸν ἀστερισμὸ τοῦ Ζυγοῦ, τὸ σύμβολο τοῦ ὁποίου σημαίνει τὸ δικαίως κρίνειν· ἡ δὲ Δήμητρα, ἐκ τῶν πλέον ἀγαπημένων καὶ σεβαστῶν θεαινῶν, ἡ δίδουσα τὰ δῶρα τῶν σιτηρῶν καὶ τῆς παρασκευῆς τοῦ ἄρτου ποὺ συντηροῦν τὸ γένος τῶν θνητῶν ἀνθρώπων, μὲ αὐτὸν τῆς Παρθένου.

  Ἡ καλλιέργεια τῆς γῆς ἀποτελεῖ προϋπόθεση γιὰ τὴν ἀνάπτυξη πολιτισμοῦ καὶ συνδέεται μὲ τὴν ἀπαρχὴ τῶν ταφικῶν ἐθίμων καθὼς καὶ τὴν ἐμφάνιση τῶν πρώτων πολιτειακῶν δομῶν. Τὰ δὲ ταφικὰ ἔθιμα καὶ τιμὲς πρὸς τοὺς νεκρούς σημαίνουν τὸν σχηματισμὸ τῶν πρώτων θρησκευτικῶν ἀντιλήψεων καθὼς οἱ ἄνθρωποι ἤρχισαν νὰ νοοῦν ὅτι ὑπάρχει κάτι ἀνώτερο κι ἀγαθότερο πέραν τοῦ ἀνθρωπίνου πεδίου, ποὺ διέπει τὸν δικό τους κόσμο καὶ ποὺ δίχως νὰ μίγεται μὲ αὐτόν, τοὺς διδάσκει καὶ τοὺς καθοδηγεῖ περαιτέρω πρὸς αὐτὴν τὴν ἰδιαιτέρα ὑπερβατικὴ πνευματικότητα.

  Καὶ ἀναπόσπαστο στοιχεῖον αὐτῆς εἶναι ἡ περὶ δικαίου διδαχή, ποὺ καθίσταται ἐφικτὴ διὰ θεσμῶν καὶ τρόπων (ἠθῶν) ποὺ παραδίδονται ὡς ἔθιμα· ἡ δὲ γνώσις αὐτῶν καλλιεργεῖται ἐντὸς τῶν ἀνθρώπων σταδιακὰ καὶ εἰς ἕνα βάθος χρόνου ὅπως ὁ ἁγρὸς ποὺ ἐξημερώνεται καὶ γίνεται γόνιμος, καθοδηγούμενα ἀμφότερα ἀπὸ τὴν θεὰ τῆς γεωργίας τὲ καὶ μυστηρίων θρησκευτικῶν. Κατὰ παράδοση τινὰ ἡ θεὰ συνευρεθεῖσα μὲ τὸν ἥρωα Ἰασίωνα εἰς “ἀγρὸν ὀργωμένο τρεῖς φορὲς” τέκει τὸν Πλοῦτο. Ἔδωσε τὰ πρῶτα θρησκευτικὰ μυστήρια ποὺ ἔδειξαν τὴν ἀτραπὸ πρὸς τὴν εὐλογημένη μετά θάνατον ζωὴ εἰς τὰ Ἠλύσια Πεδία. 

  Ἡ κυριωτέρα μορφὴ αὐτῶν ἦταν τὰ ἱερὰ Μυστήρια, τὰ τελούμενα ἐν Ἐλευσῖνι, πρὸς τιμὴν τῶν δύο θεαινῶν, Μητρὸς καὶ Κόρης, καὶ τοῦ Πλούτωνος. Ὁ κεντρικὸς μῦθος τους εἶναι ὁ τῆς ἁρπαγῆς τῆς Περσεφόνης. Ἡ Δήμητρα ἀπὸ φιλότητα μιγεῖσα μὲ τὸν Δία ἐγέννησε τὴν Περσεφόνη. Μήτηρ καὶ Κόρη ἦσαν ἀχώριστες ἕως ὅτου ὁ βασιλεὺς τοῦ ᾍδου, Πλούτων, ἐρωτεύθη τὴν Περσεφόνη. Θέλοντας νὰ τὴν λάβῃ σύζυγο, τῇ συναινέσει τοῦ Διός, τὴν ἅρπαξε ἀπὸ τὰ πεδία τῆς Νύσας. Ἡ Δήμητρα ἀπαρηγόρητη γιὰ τὸν ἀφανισμὸ τῆς κόρης τὴν ἀναζητοῦσε παντοῦ, ὥσπου ἡ Ἑκάτη καὶ ὁ Ἥλιος τῆς ἀπεκάλυψαν ὅτι ἡ κόρη της εὑρίσκεται ἐν ᾍδῃ.

  Ὀργισθεῖσα τῷ Διί, ὅστις συνεπικούρησε τὴν ἀπαγωγή, ἐγκατέλειψε τὸν Ὄλυμπο καὶ λαμβάνοντας μορφὴ γηραιᾶς γυναικὸς ἀφίχθη εἰς Ἐλευσίνα. Τεθλιμμένη οὖσα, ὁ θρῆνος της συμπαρέσυρε τὴν Φύση ὅλην, τὰ φυτὰ ἔπαυσαν νὰ καρποδοτοῦν καὶ ἡ χθὼν κατέστη ἄγονη. Τότε ὁ Ζεὺς ἔπεμψε τὸν Ἑρμῆ εἰς ᾍδη μὲ μήνυμα ὁ Πλούτων νὰ ἐπιστρέψῃ τὴν Κόρη, παύοντας τῆς Μητρὸς τὴν θλίψη. Ὁ Πλούτων ἐδέχθη ἀλλὰ πρὸ τῆς ἀναχωρήσεως τῆς ἔδωσε κρυφὰ πρὸς βρώση σπόρους ῥοδιοῦ. Ὁ Ἑρμῆς ὀδήγησε τὴν Περσεφόνη εἰς τὴν μητέρα της, ἡ ὁποία ἀγαλλίασε μόλις τὴν ἀντίκρυσε. Ἡ ἀφορία ἔπαυσε καὶ τὰ φυτὰ ἐγέμισαν βλαστοὺς καὶ ἄνθη.

  Ἡ Περσεφόνη ὅμως δὲν ἦταν πλέον δυνατὸν νὰ παραμείνῃ ἐς ἀεὶ μὲ τὴν μητέρα της, ἔχοντας δεχθεῖ τροφὴ ὑπὸ τοῦ ᾍδου, καὶ ὀφείλει νὰ ἐπιστρέφῃ. Οὕτως, τῇ παρεμβάσει τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἑκάτης, οἱ δύο θεὲς συνεφώνησαν τὴν παραμονὴ τῆς Περσεφόνης τὸ ἓν ἥμισυ τοῦ ἔτους ἐν ᾍδῃ παρὰ τῷ συζύγῳ της καὶ τὸ ἕτερον ἥμισυ ἐν Ὀλύμπῳ παρὰ τῇ μητρί της. Ἕκαστο λοιπὸν φθινόπωρο ἡ Περσεφόνη κατέρχεται ἐς ᾍδη προκαλούσα τὴν ἀκαρπία τῆς χθονὸς καὶ τὴν μελαγχολία τοῦ χειμῶνος. Ἕκαστη ἄνοιξη ἀνέρχεται κι ἐπιστρέφει εἰς τὸν Ὄλυμπο φέροντας θάλλος καὶ παντὸς εἴδους καρποφορία. Κατὰ τὴν παράδοση, ἡ Δήμητρα ἐδίδαξε τὰ μυστήριά της καὶ τὴν καλλιέργεια τῆς γῆς εἰς τοὺς εὐσεβεῖς ἄρχοντες τῆς Ἐλευσίνος, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ ἥρως Τριπτόλεμος ἐστάλη ὑπὸ τῆς θεᾶς ἐπὶ πτερωτοῦ ἅρματος δρακόντων γιὰ νὰ διδάξῃ τὴν ἀνθρωπότητα τὰ τῆς γεωργίας, σπέρνοντας τὸ μέγα δῶρο τοῦ σίτου παντοῦ εἰς τὴν γνωστὴ οἰκουμένη.

  Ἄξιον ἀναφορᾶς εἶναι καὶ ἡ βαρύτατη τιμωρία ποὺ ἐπέφερε ἡ θεὰ κατὰ τοῦ Ἐρυσίχθονος, Θεσσαλοῦ ἄρχοντος ποὺ ἔκοψε τὴν παλαιοτέρα καὶ μεγαλυτέρα δρῦ ἐκ τοῦ ἱεροῦ ἄλσους της. Πολλοὶ νομίζουν τὴν σήμερον ὅτι ὁ μύθος ἀναφέρεται κυριολεκτικῶς εἰς την ... ὑλοτομία! Ἀληθῶς εἶναι περὶ ἀσεβείας καὶ ὑποκρισίας ὁ λόγος, διότι ὁ Ἐρυσίχθων ἔκοψε τὴν δρῦ, παραβιάζοντας ἔθιμα καὶ θεσμούς, γιὰ νὰ κτίσῃ ναὸ τῆς Δἠμητρος πιστεύοντας ὅτι θὰ ἐπιδεικνυόταν ὡς δῆθεν τιμητής της. Ἐπέσυρε θεία όργὴ γιὰ τὴν παραβίαση καὶ τὸ ἄνομο τῆς πράξεώς του, καὶ ἡ θεὰ τὸν ἐτιμώρησε δι’ αἰωνίας Πείνας, ποὺ δὲν ἔπαυε οὔτε ἱκανοποιεῖτο. Ὁ Ἐρυσίχθων ἀφοῦ κατέφαγε τὸ βιός του καὶ κάθε τὶ ἄλλο ποὺ ἦταν δυνατὸν νὰ ἁρπάξῃ, τελικῶς ἔφαγε τὴν ἰδία του τὴν σάρκα.

  Ἐκ τῶν συμβόλων τῆς θεᾶς Δήμητρος εἶναι ὁ μήκων, τὸ δρέπανον καὶ ὁ στάχυς. Μάλιστα Στάχυς ὀνομάζεται καὶ ὁ λαμπρότερος ἀστέρας τοῦ ἀστερισμοῦ τῆς Παρθένου. Πρὸς τιμήν της ἑορταζόταν, μεταξὺ ἄλλων, τὰ Προαρητούρια ἢ Προαρκτούρια κατὰ τὴν ἀνατολὴ τοῦ Ἀρκτούρου, καὶ τὰ Ἀλῴα περὶ τὴν σημερινὴ 12^η Δεκεμβρίου. Ὁ Ἀρκτοῦρος, α′ Βοώτου, ἀστερισμοῦ ἐγγὺς τῆς Παρθένου σχηματίζει μέγα τρίγωνο μετὰ τοῦ Στάχυος καὶ τοῦ Βασιλίσκου, α′ Λέοντος.

  Ἐν Αἰγύπτῳ τὰ μυστήρια τῆς γεωργίας καὶ καρποφορίας καὶ τὰ περὶ τῆς μετὰ θάνατον εὐλογημένης ζωῆς προέρχονται ἐκ τῆς θεᾶς Ἴσιδος, συζύγου τοῦ Ὀσίριδος, ποὺ παρ’ Ἕλλησι ἐταυτίσθη μετὰ τοῦ Διονύσου· ἡ δὲ Ἶσις μὲ τὴν Δήμητρα καὶ μὲ τὴν Περσεφόνη. Οἱ μύθοι τῆς Ἴσιδος καὶ τῆς Δήμητρος παρουσιάζουν πολλὰ κοινά, ὁ δὲ Πλούταρχος εἰς τὸ θαυμάσιο ἔργο του Περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος παραθέτει μοναδικὰ στοιχεῖα τοῦ μύθου, φιλοσοφώντας ἐπὶ τῶν θεολογικῶν νοημάτων καὶ θρησκευτικῶν ἐθίμων.

«Ἐγὼ εἰμι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόμενον
καὶ τὸν ἐμὸν πέπλον οὐδεὶς πῶ θνητὸς ἀπεκάλυψεν»