Τὸ ἄστρον τοῦ Σκορπιοῦ ἔλαβε τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸν θηριώδη σκορπιὸ ποὺ ἔπληξε τὸν Ὠρίωνα
Ὁ Ὠρίων εἶναι ὁ ὡραῖος γίγας κυνηγός, ποὺ ἐγεννήθη ἀπὸ τὴν ἕνωση τοῦ Ποσειδῶνος καὶ τῆς κόρης τοῦ Μίνωος Εὐρυάλης. Ἀπὸ τὸν πατέρα του ἔλαβε τὸ χάρισμα νὰ βαδίζῃ ἐπὶ τοῦ ὕδατος, ἐνῶ ὑπερέχοντας ὅλων τῶν ἡρώων ὡς πρὸς τὸ μέγεθος καὶ τὴν δύναμη, φέρεται νὰ ἔκτισε σπουδαῖα ἔργα. Ὁ Ἡσίοδος ἀναφέρει πὼς ὅταν ἡ θάλασσα ἐπεκτάθη μεταξὺ τῆς Σικελίας καὶ τῆς ἠπειρωτικῆς χώρας τῆς Ἰταλίας, ὁ Ὠρίων ἔκτισε τὸ κατὰ τὴν Πελωρίδα κείμενο ἀκρωτήριο καθὼς ἐπίσης καὶ τὸ τέμενος τοῦ Ποσειδῶνος, τὸ ἰδιαιτέρως τιμηθὲν ὑπὸ τῶν ἐκεῖ κατοίκων. Ἡ πιὸ γνωστὴ ἱστορία του εἶναι αὐτὴ τῆς διαμάχης του μὲ τὸν βασιλέα τῆς Χίου Οἰνοπίωνα.
Ὁ Ὠρίων ἐπῆγε εἰς τὴν Χῖο κληθεῖς ἀπὸ τὸν Οἰνοπίωνα, ὁ ὁποῖος τοὺ ἐζήτησε νὰ ἀπαλλάξῃ τὴν νῆσο ἀπὸ τὰ ἄγρια θηρία. Κατόπιν λέγεται ὑπὸ τινῶν πὼς ἐμέθυσε καὶ προσέβαλε τὴν κόρη τοῦ βασιλέως Μερόπη. Ὁ Οἰνοπίων ὀργισθεῖς ἐτύφλωσε τὸν Ὠρίωνα καθὼς ἐκεῖνος ἐκοιμόταν. Συμφώνως ἑτέρας ἐκδοχῆς, ὁ Ὠρίων ἐπιχείρησε νὰ ἀποπλανήσῃ τὴν Μερόπη ἢ ὅτι οἱ δυό τους ἤθελαν νὰ παντρευτοῦν ἀλλὰ ὁ Οἰνοπίων πρὸς ἀποτροπὴ τοῦ γάμου ἐμέθυσε ἕνα βράδυ τὸν Ὠρίωνα μέχρι ποὺ ὁ γίγας ἀποκοιμήθη βαθιά· κατόπιν τὸν ἐτύφλωσε καὶ τὸν ἐδίωξε ἀπὸ τὴν νῆσο.
Φωτοσυλλογή: Σκορπιός
Ὁ Ὠρίων περιπλανώμενος ἔφθασε εἰς τὴν Λῆμνο, ὅπου ἐσυνάντησε τὸν θεὸ Ἥφαιστο. Σπλαχνησθεῖς ὁ θεὸς τὸν Ὠρίωνα, τοῦ ἔδωσε τὸν ὑπηρέτη του, Κηδαλίωνα, γιὰ ὁδηγό. Ὁ γίγας τὸν ἀνέβασε εἰς τοὺς ὤμους του καὶ ὁ Κηδαλίων τὸν κατεύθυνε πρὸς ἀναζήτηση θεραπείας. Ἔτσι ὁ Ὠρίων ἐφθασε εἰς τὸν τόπο ὅπου ὁ Ἥλιος ἀρχίζει τὴν ἡμερήσια πορεία του (Ἡλίου Πύλες), καὶ συναντήσας ἐκεῖ τὸν Ἥλιο θεραπεύεται. Ἔχοντας ἀνακτήσει τὴν ὅρασή του, ἐπέστρεψε εἰς τὴν Λῆμνο πρὸς τιμωρία τοῦ Οἰνοπίωνος, τὸν ὁποῖον ὅμως οἱ πολίτες – ἄλλοι λέγουν ὁ Ἥφαιστος – ἔκρυψαν ὑπὸ τὴν γῆ.
Ὁ Ὠρίων παραιτήθη τῆς ἀναζητήσεως καὶ μετέβη εἰς τὴν Κρήτη, ὅπου ζοῦσε κυνηγώντας, τῇ συντροφιᾷ τῆς Ἀρτέμιδος καὶ τῆς Λητοῦς. Ἔγινε δε τόσο καλὸς κυνηγὸς ὅπου μία ἡμέρα ἐκαυχήθη ὅτι δὲν ὑπάρχει θηρίο εἰς ὅλη τὴν γῆ, ποὺ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ νικήσῃ. Θυμώνοντας μαζὶ του ἡ Γαῖα ἔβγαλε ἀπὸ τὰ σωθικά της ἔναν τεράστιο σκορπιό· πληγεῖς ἀπὸ τὸ δηλητηριῶδες κεντρὶ τοῦ θηρίου ὁ Ὠρίων χάνεται. Ὁ Ζεὺς ἀξιωθεῖς ὑπὸ τῆς Ἀρτέμιδος καὶ τῆς Λητοῦς, τὸν ἔθεσε μεταξὺ τῶν ἄστρων διὰ τὴν ἀνδρεία του, καθὼς καὶ τὸν Σκορπιὸ ὡς σημεῖο μνήμης τοῦ θηρίου καὶ τῆς πράξεως.
Κατὰ μία μεταγενεστέρα παραλλαγὴ τοῦ μύθου, ἡ Ἄρτεμις ἔστειλε τὸ θηρίο, ἐπειδὴ ὁ γίγας ἐπιχείρησε νὰ τὴν βιάσῃ. Κατ’ ἄλλους, ἐπίσης μεταγενέστερους μύθους, ὁ Σκορπιὸς γίνεται τὸ σημεῖο τοῦ ζῳδιακοῦ ὅπου ἀφηνιάζουν οἱ ἵπποι τοῦ ἡλιακοῦ ἅρματος, ποὺ ὀδηγεῖ ὁ ἄπειρος ἡνιόχος Φαέθων καὶ χάνει τὸν ἔλεγχό τους. Ὁ ποιητὴς τῶν Ἀστρονομικῶν Μανίλιος ἀποκαλεῖ τὸν Σκορπιὸ “αὐτὸς ποὺ περπατεῖ πρὸς τὰ πίσω” (ἀνάποδα) καὶ τὸν χαρακτηρίζει “κρυμμένο”.
Ἡ οὐρὰ τοῦ θηρίου φαίνεται νὰ καταλήγῃ σὲ μία σκοτεινὴ περιοχὴ τοῦ Γαλαξία, ἡ ὁποία παλαιοτέρως ἐθεωρεῖτο ἄνοιγμα τοῦ ᾍδη. Τὸ ρῆμα σκορπίζω προέρχεται ἀπὸ τὴν ὀνομασία τοῦ θηρίου, καὶ παρ’ ἀρχαῖοις ὅταν κάποιος λεγόταν ὅτι σκορπίζει συμπεριφερόταν σὰν σκορπιός. Ἦταν ὁ μεγαλύτερος ἀστερισμὸς τοῦ ζῳδιακοῦ, καταλάμβάνοντας ἔκταση σχεδὸν δύο δωδεκατημορίων μέχρι ποὺ τὸ ἕνα δωδεκατημόριον, τὸ περιέχον τὶς δαγκάνες (χηλές), σταδιακὰ ἔγινε ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Ζυγοῦ.
Τὸ κυρίως σῶμα τοῦ ἀστερισμοῦ, ποὺ ἔμεινε ὡς τὸ κύριο σχῆμα τοῦ Σκορπιοῦ μετὰ τὸν διαχωρισμό, κατὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος του κεῖται ὑπὸ τῆς ἐκλειπτικῆς γραμμῆς, καὶ ἴσως νὰ ἐχρησιμοποιήθη ὡς ἀφορμὴ γιὰ μιὰ ἐσφαλμένη ἄποψη τοῦ περασμένου αἰῶνος, ὅτι ἕνας ἄλλος ἀστερισμός, ὁ Ὀφιοῦχος, εἶναι τάχα μέρος τοῦ ζῳδιακοῦ ἐπειδὴ μερικοὶ ἀστέρες τοῦ κατωτάτου μέρους του συμβαίνει νὰ εὑρίσκονται εἰς τὸ ἕνα ἐκ τῶν δύο δωδεκατημορίων τοῦ ἀρχικὰ μεγαλύτερου Σκορπιοῦ.
Oὐδέποτε ὅμως ὑπῆρξαν ἄλλοι πέραν τῶν δώδεκα γνωστῶν ἀστερισμῶν γιὰ τὸν Ζῳδιακὸ καὶ ὑπάρχει πληθώρα ἀρχαίων πηγῶν, ἀστρονομικῶν καὶ ἀστρολογικῶν, καθὼς ἐπίσης καὶ ἀντίστοιχα κείμενα ἀπὸ τὴν Μέση Ἀνατολή, τὸ Βυζάντιο, καὶ τὶς Ἰνδίες. Ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἄλλωστε ἡ χρήση τοῦ ὅρου δωδεκατημόριον δηλώνει σαφῶς τὴν ἀκέραια διαίρεση τοῦ κύκλου τῆς Ἐκλειπτικῆς εἰς 12 μέρη. Ὁποιοσδήποτε ἰσχυρισμὸς ποὺ ἀνάγει αὐτὴν τὴν πρόσφατη σχετικὰ ἄποψη εἰς τὴν ἀρχαιότητα ἢ ἀκόμη καὶ πολλοὺς αἰῶνες κατόπιν, εἶναι πολὺ ἁπλὰ ψευδῆς.
Αὐτὴ ἡ ἄποψη βεβαίως ἐντοπίζεται σὲ ἀμερικανοὺς κυρίως καὶ κάποιους ἄγγλους “ἀστρονόμους”, ποὺ φαίνεται νὰ ἦταν ἐπηρεασμένοι ἀπὸ κάποιες φθηνὲς λαϊκό-ἀποκρυφιστικὲς πεποιθήσεις, ποὺ εἶχαν μᾶλλον διαδοθεῖ ἀπὸ τοὺς πάντα ἀδαεῖς θεοσοφιστὲς τῆς ἐποχῆς. Γενικὰ οἱ θεοσοφιστὲς συνήθιζαν, εἰδικὰ κατὰ τὸ α′ μισὸ τοῦ 20ου αἰ. νὰ χρησιμοποιοῦν ψευδοαστρολογικὸ περιτύλιγμα καὶ ὁρολογία, γιὰ νὰ βασίσουν κάποιες ὁμολογουμένως παράλογες ἀπόψεις τους π.χ. περὶ 13 ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ, 13 ἀστερισμῶν τοῦ ζῳδιακοῦ κ.ο.κ. Ἐπρόκειτο γιὰ ἀνθρωπάκια ὁλωσδιόλου ἄσχετα ποὺ κυρίως ἐπιδιδόντουσαν εἰς ἐξωφρενικοὺς ἰσχυρισμοὺς πρὸς ἐντυπωσιασμὸ καὶ γιὰ νὰ ἕλκουν τὴν προσοχὴ προκαλῶντας ἀντιδράσεις. Γνωστὰ φθηνὰ τεχνάσματα ἐμπόρων, ἀλλὰ ἐνῶ οἱ ἀρχικὲς καταστάσεις ξεχάστηκαν, ἡ ἀνοησία περὶ τοῦ Ὀφιούχου ὡς τάχα 13ου ἀστερισμοῦ ἔχει καὶ περιφέρεται, ἀπὸ διαφόρων εἰδῶν “ἀναθεωρητές”.
Ὁ καταστερισμός, δηλαδὴ ἡ σχηματοποίηση τῶν ἀστέρων εἰς ἀστερισμούς, προηγεῖται τοῦ μαθηματικοῦ-ἀστρονομικοῦ χωρισμοῦ τῆς ἐκλειπτικῆς ζώνης εἰς δωδεκατημόρια, καὶ δὲν ἔγινε μὲ γνώμωνα τίποτε εὐθυγραμμισμένα κουτάκια. Ἔχοντας γιὰ ὀδηγὸ τοὺς μύθους, οἱ ἀστερισμοὶ ἀπλώνονται φυσικὰ κι ἀβίαστα πρὸς κάθε κατεύθυνση, καὶ ἀπεικονίζουν μιὰ ἱστορία.
Δηλητήρια καὶ τσιμπήματα (φιδιῶν, σκορπιῶν κ.ἄ.) ὑπάρχουν πολλῶν εἰδῶν, καὶ ὄχι πάντοτε ἀπτά. Ὄμως κάθε δηλητήριο καὶ κάθε τσίμπημα ἔχει τὸ ἀντίδοτό του.
Ὁ Ὀφιοῦχος, ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Ἀσκληπιοῦ, τεθεῖς ἄνω τοῦ Σκορπιοῦ, ἔλαβε σχῆμα τέτοιο ὡσὰν νὰ πατάῃ τὸ δηλητηριῶδες θηρίο, βυθίζοντάς το εἰς τὴν γῆ. Κι ἐὰν ἐπιμένουν οἱ σκορπιοὶ νὰ …σκορπίζουν, τὸ κακό τους δὲν εἶναι ἀναπότρεπτο, ἀλλὰ χάριν θεῶν ἄλλοτε μετριάζεται καὶ ἄλλοτε θεραπεύεται.
Ὁ Ὀφιοῦχος δεσπόζει τοῦ Σκορπιοῦ. Δὲν εἶναι ἀστερισμὸς τοῦ ζωδιακοῦ.
Παρ’ ἀρχαίοις Αἰγυπτίοις ἡ ἀκρονύκτιος ἀνατολὴ τῶν πρώτων ἀστέρων τοῦ Σκορπιοῦ συνέπιπτε μὲ τὴν ἀρχὴ τῆς πενηνταημέρου περιόδου τοῦ δυνατοῦ ἀνέμου Χαμζίν, τὸν Ἀπρίλιο συνήθως, σήμερα ὅμως αὐτοὶ ἀνατέλλουν μετὰ τὸ πρῶτο δεκαήμερο τοῦ Μαΐου. Ὁ Χαμζὶν φέρει σφοδρὲς ἀμμοθύελλες καὶ ἐνίοτε λοιμούς, ἐνῶ ταράζει καὶ τοὺς σκορπιοὺς τῆς ἐρήμου ποὺ ξεχύνονται πρὸς κατοικημένες περιοχές.
Ἐπίσης παρ’ ἀρχαίοις Αἰγυπτίοις ὁ Ὠρίων σχετίζεται μὲ τὸν Ὧρο ἐνῶ ὁ Σκορπιὸς μὲ τὸν Σέθ· καὶ τὸν μὲν Ὧρο ὁ Πλούταρχος ταυτίζει μὲ τὸν Ἀπόλλωνα, τὸν δὲ Σὲθ μὲ τὸν Τυφῶνα.
Οὔτε ἡ ξηρασία, οὔτε ὁ ἄνεμος, οὔτε ἡ θάλασσα, οὔτε τὸ σκότος, ἀλλὰ κάθε τι ἐπιβλαβὲς καὶ φθαρτικὸ ποὺ περιέχει ἡ φύση, νὰ λέγεται ὅτι εἶναι μέρος τοῦ Τυφῶνος. Καὶ οὔτε πρέπει οἱ ἀπαρχὲς τοῦ σύμπαντος νὰ τοποθετοῦνται ἐντὸς ἀψύχων σωμάτων, ὅπως νομίζουν ὁ Δημόκριτος καὶ ὁ Ἐπίκουρος, οὔτε ὁ δημιουργὸς τῆς ἀδιαμόρφωτης ὕλης νὰ ἔχῃ ἕνα λόγο καὶ μία πρόνοια, ἀνωτέρα ὅλων τῶν πραγμάτων καὶ ἐπικρατούσα, ὅπως νομίζουν οἱ Στωικοί. Διότι εἶναι γεγονὸς πὼς εἶναι ἀδύνατον νὰ προκύψῃ ὁτιδήποτε κακὸ ἐκεῖ ὅπου ὁ θεὸς εἶναι δημιουργὸς καὶ αἴτιο τῶν πάντων, ἢ ὁτιδήποτε καλὸ ἐκεῖ ὅπου ὁ θεὸς ἀπουσιάζει καὶ δὲν εἶναι αἴτιος κανενὸς πράγματος.
Ἐπειδὴ ἡ ἁρμονία τοῦ κόσμου, σὰν τὴν λύρα καὶ τὸ τόξο, εἶναι ἀνθεκτικὴ καὶ ἐπανέρχεται ἐὰν διαταραχθῇ, ὡς λέγει ὁ Ἡράκλειτος. Ὁ δὲ Εὐριπίδης:
δὲν γίνεται τὰ καλὰ καὶ τὰ κακὰ νὰ χωρισθοῦν,
μὰ κάποια ἀνάμιξη ὑφίστανται, ποὺ καλῶς ἔχειν.Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ πανάρχαια αὐτὴ δοξασία πέρασε ἀπὸ θεολόγους καὶ νομοθέτες σὲ ποιητὲς καὶ φιλοσόφους, χωρὶς νὰ ἐντοπίζεται κάπου ἡ ἀρχή της, καὶ μὲ τὴν πίστη σὲ αὐτὴν ἰσχυρὰ καὶ σχεδὸν ἀνεξάλειπτη. Κυκλοφορεῖ δὲ εἰς πολλοὺς τόπους, καὶ μεταξὺ βαρβάρων καὶ Ἑλλήνων, ὄχι μόνον σὲ λόγους καὶ ἱστορούμενα ἀλλὰ καὶ σὲ ἱερὲς τελετές καὶ θυσίες. Ὥστε οὔτε ἄνοο, ἄλογο, καὶ ἀκυβέρνητο αἰωρεῖται ἀπὸ μόνο του τὸ σύμπαν, οὔτε ἕνας εἶναι ὁ λόγος ποὺ τὸ κυβερνᾶ καὶ τὸ κατευθύνει ὡσᾶν μὲ πηδάλιο ἢ ἐλέγχοντας τὰ ἡνία, ἀλλὰ πολλὰ – καὶ μεμιγμένα μὲ κακὰ καὶ μὲ ἀγαθά. Νὰ τὸ ποῦμε ἁπλῶς, τίποτε δὲν εἶναι ἄκρατον ἀπὸ αὐτὰ ποὺ φέρει ἐδῶ ἡ φύση.
Περὶ τοῦ πῶς ἀντιμετωπίζεται τὸ φθοροποιὸ στοιχεῖο καὶ πῶς μετριάζεται ἢ θεραπεύεται ἡ βλάβη ποὺ προκαλεῖ:
Ὁ ἴδιος ὁ Ὧρος ὅμως εἶναι ὡρισμένος καὶ τέλειος, καὶ δὲν ἀφάνισε ἀπὸ παντοῦ τὸν Τυφῶνα, ἀλλὰ τοῦ ἀφαίρεσε τὴν δραστηριότητα καὶ τὴν ἰσχύ του. Ἐξ οὗ καὶ ἐν Κοπτῷ λέγουν ὅτι τὸ ἄγαλμα τοῦ Ὥρου κρατεῖ εἰς τὸ ἕνα του χέρι τὰ γεννητικὰ ὄργανα τοῦ Τυφῶνος. Ἐπίσης μυθολογοῦν περὶ τὸν Ἑρμῆ ὅτι ἔκοψε καὶ ἐπῆρε τὰ νεῦρα τοῦ Τυφῶνος χρησιμοποιῶντας τα γιὰ χορδές, διδάσκοντες ὅτι ὁ λόγος συνδέει καὶ ἐναρμονίζει τὸ σύμπαν δημιουργώντας συμφωνία ἀπὸ ἀσύμφωνα μέρη, καὶ ὅτι δὲν καταστρέφει ὁλοσχερῶς τὴν φθαρτική του δύναμη ἀλλὰ τὴν ἀναπηριάζει.
Ἡ νίκη τοῦ Ὥρου ἐπὶ τοῦ Σέθ, εἰκονογραφία
